Տեքստը վերականգնի՛ր` նախադասությունների հաջորդականությունը փոխելով:

Դոկտոր Քիփ Թոռնը Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի առաջատար ֆիզիկոսներից է: Մի քանի տարի առաջ գիտական աշխարհում նա մեծ իրարանցում առաջացրեց: Նա պաշտպանեց այն վարկածը, որ ժամանակի մեքենայի կառուցումը լիովին հնարավոր է: Նա պնդում է, որ եթե մարդը ժամանակի և տարածության «միջանցքը» մտնի, կհայտնվի նորից նույն տեղում, սակայն ավելի վաղ ժամանակակետում: Դոկտոր Թոռնի ներկայացրած ժամանակի մեքենայի նախագծում այդ միջանցքը գտնվելու է երկու մետաղե սկավառակի միջև: Նրանցից մեկը լույսի արագությամբ պիտի շարժվի, պտույտ գործի ու նախնական դիրքին դառնա։

1․Տեքստից դուրս գրիր հնգական միավանկ և բազմավանկ բառեր, վանկատիր։

Պաշտպանեց — պաշտ-պա-նեց, ներկայացրած — ներ-կա-յաց-րած, տեղում —
տե-ղում, նորից — նո-րից, երկու — եր-կու

Նույն, վաղ, նա, այդ, մի

2․Տեքստից ընտրիր հինգ բառ՝ գրելով նրանց հոմանիշները։

Գործ — աշխատանք
Մեծ — խոշոր
Նորից — կրկին
Դոկտոր — պրոֆեսոր
Վաղ — շուտ

3․Վերնագրիր տեքստը։

<<Դոկտոր Թոռնի վարկածը>>

Լրացնել բառերի բաց թողնված տառերը և բացատրել այդ բառերի իմաստները (հարկ եղած դեպքում օգտվել էդուարդ Աղայանի «Արդի հայերենի բացատրական բառարանից» nayiri.com)

Ավտոմեքենան, հազիվհազ հաղթահարելով խորդուբորդ ճանապարհի արևելքները, հևիհև բարձրանում էր ՝ հետևում թողնելով երգներանգ մարգագետինները, ցորենի դեղնազոծ արտերը, ալպյան զմրուխտյա արոտավայրերը։ Հորդառատ անձրև էր տեղում՝ թրչելով մեքենայի ապակիները պղտոր, անթափանց կաթիլներով։ Թվում էր՝ շարժիչը չի դիմանա, և մեքենան, սայթաքելով լպրծուն ցեխաջրերի մեջ, կգահավիժի ուղղաբերձ ժայռերի վրայով և ջարդուխուրդ կլինի անդնդախոր կիրճում։ Մերթընդմերթ որոտում էր ամպրոպը, և կայծակի օձագալար մտրակները ճեղքում էին ականակիր խավարը։ Ապա ամեն ինչ դարձյալ հանդարտվում էր, և լսվում էր տեղատարապ անձրևի միալար խոցը։ Նստած թափքում՝ Անանյան օրորվում էր անորոշ ու անըմբռնելի տագնապի մեջ։ Կցկտուր, խառնիճաղանջ մտքերը որդի պես կծում էին սիրտը։ Վերջապես հեռվում աղոտ լույսեր նշմարվեցին։ Անանյայի սիրտը թրթռաց։ Նա անբառբառ մի աղոտք մրմնջաց և փակեց աչքերը։ Մեքենան արագացրեց ընթացքը և դուրս գալով զիգզագաձև ճանապարհից՝ մտավ գյուղ։

1.Ինչպե՞ս ենք գիտելիքներ ձեռք բերում բնության երևույթների մասին

Բնության երևույթների մասին գիտելիքներ ձեռք բերելու համար կատարում են փորձեր և դիտումներ։

2.Ի՞նչ է փորձը և ինչո՞վ է այն տարբերվում դիտումից։

3․Ի՞նչ է վարկածը։

4․Ի՞նչ է օրենքը։

5․Ի՞նչ է ֆիզիկակական տեսությունը։

Ֆիզիկա

Ինքնաթիռ

Նավթ

Թռիչքը

Ճոճանակի տատանվելը

Կապարի հալվելը

Տերևների սոսափյունը

Էլեկտրասալիկի տաքանալը։

Որոտ

⦁ Կետերի փոխարեն գրի՛ր մ կամ ն և բառարանով ստուգի՛ր:

Անպաճույճ, ամբարտակ, անփարատ, անբասիր, անբերան, ամպրոպ, համբերություն, հանպատրաստից, անփառունակ, անպատեհ, անբարոյական:⦁ Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:Ջորդանո Բրունոն ամբողջ ութ տարի բանտում մնաց: Սուրբ հայրերը սպասում էին, որ նա կընկճվի: Նա խոստովանում էր, որ ինքը մեղք է գործել եկեղեցու դեմ, բայց պնդում էր, որ իր ուսմունքը ճշմարտացի է ու ամբողջական: Մտածելու համար նրան իննսուն օր ժամանակ տվեցին և օրը երկու ամգամ՝ կեսօրին ու կեսգիշերին,աստվածաբաններ էին ուղարկում նրա խուցը: Բայց նա ոչինչ չէր խնդրում: Երբ կարդինալի պալատում, կարդում էին դատավճիռը, նա ասաց. «Դուք ավելի մեծ երկյուղով եք հայտնում ինձ դատավճիռը, քան ես լսում եմ»:⦁ Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:Պատկերացրեք, որ երկրի վրա մեզ հետ միասին ապրում են էակներ, որոնցկյանքի ժամանակամիջոցը՝ ծնունդից մինչև մահ, տեղավորվում է վայրկյանի հազարերորդական մասում: Այդպիսի յուրաքանչյուր էակի կյանքի ընթացքում դիտվող աշխարհը ակնթարթային լուսանկարը կլինի: Այդ նկարի մեջ տարօրինակ դիրքերում քարացած անշարժ էակներ՝ մարդիկ կլինեն:⦁ Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:Երկրագնդի վրա կյանքը հավանաբար ծովում է սկզբնավորվել: Ու թեև զարգացման միլիոնավոր տարիներ են անցել, հիմնել մարդու մարմնի հյուսվածքները ողողվում են աղային լոծույթով, որն իր բաղադրությամբ շատ նման է ծովի ջրին: Դրանք անհրաժեշտ են նյութափոխության և օրգանիզմի ա.բողջ գործ.նթացի համար: Բայց ջուրը միայն օրգանիզմի առողջ և արդյունավետ գործունեությանն է նպաստում: Ծովն ինքնին սննդանյութերի աղբյուր է: Վերջապես նաև ջրային ճանապարհների մասին հիշենք:

38. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:

Ախթամար կղզու բոլոր շինություններից ամենահրաշափալը Սուրբ Խաչի տաճարն էր: Բյուրավոր նավեր ցամաքից կրում էին ամենաընտիր քարերը՝ տաճարի շինվարքի համար: Գագիկ թագավորը մինչև անգամ հեթանոսական մի բերդ կործանել տվեց, որ դրա քարերն էլ բերեն Ախթամար: Տաճարի շինվարքի համար օգտագործվեց ավելի քան երկու հարյուր լիտր կաթ: Պատերը զարդարված էին բարձրաքանդակ պատկերներով, որոնց մեջ Աստվածաշնչյան հերոսների և Փրկչի բոլոր կարևոր տնօրիությունները երևում էին:⦁ Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:Վերջապես նրանք հասան հռչակավոր Խաչաղբյուրին: Առաջնորդը մագլցեց ժայռն ու անցքի մոտից մի պարան կապեց, որպեսզի տղաները կառչելով բարձրանան քարանձավ: Քարանձավային լճակից թափվող առվակի մեղմ խոխոջյունն էր լսվում: Ջուրն այնքան թափանցիկ էր, որ հատակի խիճն ու ավազը երևում էին: Արշավախմբի որոնումները ցնցող արդյունք տվեցին: Տղաները այդ քարանձավից ոչ միայն նախամարդու իրեր գտան, այլև, բազմաթիվ ստորգետնյա անձավներ, լճեր ու գետեր:

1.Ինչպե՞ս ենք գիտելիքներ ձեռք բերում բնության երևույթների մասին

Բնության երևույթների մասին գիտելիքներ ձեռք բերելու համար կատարում են փորձեր և դիտումներ։

2.Ի՞նչ է փորձը և ինչո՞վ է այն տարբերվում դիտումից։

3․Ի՞նչ է վարկածը։

4․Ի՞նչ է օրենքը։

5․Ի՞նչ է ֆիզիկակական տեսությունը։

Ֆիզիկա

Ինքնաթիռ

Նավթ

Թռիչքը

Ճոճանակի տատանվելը

Կապարի հալվելը

Տերևների սոսափյունը

Էլեկտրասալիկի տաքանալը։

Որոտ

⦁ Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված բառերից մեկը:

Անօդ տարածության մեջ մարդն իր մարմինը չի զգում: (անօդ, անոթ)
Աղջիկը դասավորեց արհեստանոցի բոլոր անոթները ու դուրս եկավ: (անօդ, անոթ)
Տղայի աղմկոտ ու անհանգիստ վարքը վախեցնում էր ծնողներին: (վարկ, վարք)
Նրանք ամեն ինչ արեցին իրենց արտադրանքի վարկը բարձր պահելու համար: (վարկ, վարք)

25. Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված բառերից մեկը:
    
    Սիրտն անհանգստությունից թրթռում էր ու կարծես մի պահ կանգ առավ:
    (թրթռալ,թռվռալ)
    Ամբողջ օրը խաղաց ու թռվռաց և միայն երեկոյան հիշեց խոստումը: (թրթռալ, թռվռալ)
    Օրումեջ եկող այդ լուրերն էլ հարևանի զայրույթն անընդհատ բորբոքում էին ու գրգռում նրան: (գռգռալ, գրգռել)
    Քարերը գռգռալով իջնում էին լանջն ի վար, թռչում իրար գլխից ու ձորում միայն դադար առնում: (գռգռալ, գրգռել)
26. Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված բառերից մեկը:
    
    Իր անկյունում նստած՝ մռմռում էր ու ինչ-որ բան նկարում. ոչ մեկն ու ոչինչ չի հետաքրքրում: (մռմռալ, մրմռալ)
    Սիրտը մրմռում էր, երբ հանկարծ նորից հիշում էր ցավից ու վիրավորանքից այլայլված այդ դեմքը: (մռմռալ, մրմռալ)
    Իրենց ձյունափառ գագաթները երկինք են կարկառել ու սպասում են: (կարկառել, կռկռալ)
    Բայց ինչո՞ւ եք անհամբեր կռկռում, սպասե՛ք, էլի՛: (կարկառել, կռկռալ)
    Նա անապատում բարբառում էր, ասում ճշմարիտ ու մարգարեական բաներ, բայց ո՞վ էր լսողը: (բարբառել, բռբռալ)
    Անմիտ ու անշնորհք բռբռում ես. ո՞վ կհասկանա, թե ի՛նչ ես ասում: (բարբառել, բռբռալ)

⦁ Փորձիր բացատրել, թե ինչո՛ւ տրված բառերը և-ով չեն գրվում:

ա) Եվա, Եվգինե, Եվրոպա, Եվրասիա, Եվդոկիա:

Բառի սկզբնամասում և-ը դառնում է Եվ
Այս բառերը հատուկ անուններ են։

բ) եվրոպացի, համաեվրոպական, արևմտաեվրոպական, եվդոկիացի:

Այս բառերը ուրիշ լեզուներից են վերցված։

⦁ Ուշադրությո՛ւն դարձրու տրված բառերի կազմությանն ու ուղղագրությանը և օրինաչափությունը բացատրի՛ր:

Ա. Ոսկեվառ, գինեվաճառ, գերեվարել, ոսկեվազ, հոգեվարք, կարեվեր (ծանր, կարի վերք ստացած, խոցված):

Այս բառերը բարդ բառեր են, որոնց առաջին արմատը վերջանում է ե-ով, իսկ մյուս արմատը սկսվում վ-ով

Բ. Ոսկևորել, գոտևորել, ուղևոր, ուղևորվել, սերկևիլ, հևիհև:

Այս բառերը բարդ բառեր են, որոնց առաջին արմատը վերջանում է և-ով։

⦁ Կետերի փոխարինի՛ր եվ հնչյունակապակցությունն արտահայտող մեկ կամ երկու տառով:

Երթևեկել, Եվա, նաև, անձրևաբեր, առևտուր, ոսկեվարս, գերեվաճառ, դափնեվարդ, արևելաեվրոպական, սևագրել, Եվրոպական, հևասպառ, ուղեվճար, ուղևոր:

⦁ Ա և Բ խմբերի բառերի գրությունը համեմատի՛ր: Ինչո՞ւ են Բ խմբի բառերը ն-ով գրվում:

Ա. Ամբիոն, ամբարտավան, ամբար, ամբողջ, զամբյուղ, ըմբիշ, ամպ, ամփոփ, ամփոփում, համբերել, ճամպրուկ, ճամփա, փամփուշտ:

Բ. Անբուժելի, անբարյացկամ, անպարտ, անպայման,անպատրաստ, անփոխարինելի, անփույթ:

Այս բառերը սկսվում են ան նախածանցով

1․Ընդհանուր գաղափար հնչյունի և տառի մասին,դրանց տարբերությունները։

2․Ձայնավոր և բաղաձայն հնչյունների դասակարգումը, բաղաձայնական եռաշար և երկշար համակարգերը։Սովորողների հետ հետադարձ կապի միջոցով կներկայացնենք վերը նշված հնչյունաբանական երևույթները, դրանց գրագետ կիրառումը գրավոր և բանավոր խոսքում, ստորև ներկայացված գործնական աշխատանքների միջոցով կամրակայենք սովորածը։ 1 . Տրված բառերի մեջ մտնող հնչյունները գրի՛ր:Օրինակ`հարևան- հ, ա, ր, է, վ, ա, ն:Յուրաքանչյուր — յ, ու, ր, ա, ք, ա, ն, չ, յ, ու, րԱրհամարհել — ա, ր, հ, ա, մ, ա, ր, է, լԱկնդետ — ա, կ, ը, ն, դ, ե, տԼուսնկա — լ, ու, ս, ը, ն, կ, աՈւղևորվել — ու, ղ, է, վ, ո, ր, վ, է, լԵրկաթյա — յ, է, ր, կ, ա, թ, յ, աՍեբաստիա — ս, է, բ, ա, ս, տ, յ, աՀիացմունք — հ, ի, յ, ա, ց, մ, ու, ն, ք2. Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ:ա, ու, ի, ը, է, օ հնչյունները ձայնավորներ են:Յ, մ, ն, լ, ր, ռ, վ, ղ, զ, ժ, բ, գ, դ, ձ, ջ հնչյունները ձայնեղ բաղաձայններ են:Ֆ, խ, ս, շ, հ, պ, փ, կ, ք, տ, թ, ծ, ց, ճ, չ հնչյունները խուլ բաղաձայններ են:3. Գրի՛ր տրված պայմաններին բավարարող հինգական բառ:ա) Սկսվեն ձայնավորով և ավարտվեն խուլ բաղաձայնով:Երամակ, ուլիկ, աղքատ, ամպ, այտբ) Սկսվեն ձայնավորով և ավարտվեն ձայնեղ բաղաձայնով:Աստղ, երամ, ուլ, ագռավ, ամանորգ) Սկսվեն ձայնեղ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնավորով:Բարդի, նռենի, ձիթենի, վայրի, լորենիդ) Սկսվեն խուլ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնավորով:Խնձորենի, տանձենի, սալորենի, ծիրանենի, ճոպանուղիե) Սկսվեն և ավարտվեն ձայնավորով:Ինչևէ, ինչևիցե, երկաթե, ոսկի, եկեղեցիԳրի՛ր տրված պայմաններին բավարարող հինգական բառ:ա) Սկսվեն և ավարտվեն ձայնեղ բաղաձայնով:Դդում, ժապավեն, ժամ, ձայն, բադբ)  Սկսվեն ձայնեղ բաղաձայնով և ավարտվեն խուլով:Բութ, գավաթ, մատ, բախտ, ջրաչափգ) Սկսվեն և ավարտվեն խուլ բաղաձայնով:Թութ, պատ, կառույց, տորթ, քաղցրավենիքդ) Սկսվեն խուլ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնեղով:Ցածր, ծանր, տանձ, թունդ, սար5. Գրի՛ր թե նախորդ վարժության մեջ առաջադրված ո՞ր պահանջին է համապատասխանում տրված բառերից յուրաքանչյուրը:Որակ — սկսվեն ձայնեղ բաղաձայնով և ավարտվեն խուլ բաղաձայնովոզնի — սկսվեն ձայնեղ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնավորովերանգ — սկսվեն ձայնավորով և ավարտվեն ձայնեղ բաղաձայնովեղևնի — սկսվեն և ավարտվեն ձայնավորովտերև — սկսվեն խուլ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնեղ բաղաձայնովճանապարհ —կաթսա — սկսվեն խուլ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնավորովարոտ — սկսվեն ձայնավորով և ավարտվեն խուլ բաղաձայնով

• Հատ-հատ արտասանի՛ր տրված խուլ բաղաձայնները. ո՞ր շարքի հնչյունները կանվանես շնչեղ խուլ (պատասխանդ պատճառաբանի՛ր):Բ շարքի հնչյունները

Բ շարքը լրացրո՛ւ:Ա.                    Բ. պ                     փ կ                       քտ թծ ցճ չ

• Տրված հնչյունները բաժանի՛ր երեք շարքի և անվանի՛ր շարքերից յուրաքանչյուրը:

Բ, ծ, գ, փ, ճ, դ, պ, ձ, ջ, կ, ք, տ, թ, ց, չ:

• Բարձրաձայն արտասանի՛ր տրված հնչյունները (ուշադրությո՛ւն դարձրու լեզվիդ, շրթունքներիդ): Փորձի՛ր բացատրել, թե այս խմբավորումն ինչի՛ հիման վրա է կատարել:

1.  Մ, բ, փ — այս հնչյունները մենք արտասանում ենք շրթունքներով2. Լ, ր, տ, զ, շ, թ, ձ, ծ, ց, ջ, չ — այս հնչյունները մենք արտասանում ենք լեզվով3. Գ, կ, ք, խ — այս հնչյունները մենք արտասանում ենք կոկրդով

• Հետևյալ հնչյունները տեղադրի՛ր նախորդ վարժության շարքերում:

1․ ն, դ, ճ, ղ,2․ պ3․ վ, ֆ, ս, ժ, ո

1. Գրեք մի քանի բնական թիվ (հինգ հատ)։

5; 2; 6; 3; 7

2. Գրեք մի քանի ամբողջ թիվ (հինգ hատ)։

-5; -2; 6; -3; -7

3. Գրեք մի քանի ռացիոնալ թիվ (հինգ hատ)։

1/2; 1/6; 2/5; 2/3; 3/5

4. Գրեք մի քանի դրական տասնորդական թվեր (հինգ hատ)։

1,5; 50,6; 8,6; 7,4; 4,9

5. Գրեք մի քանի բացասական տասնորդական թվեր (հինգ hատ):

-1,5; -50,6; -8,6; -7,4; -4,9

6. Գրիր տասից փոքր բոլոր պարզ թվերը։

2; 3; 5; 7

7. Գրիր քսանից փոքր բոլոր բաղադրյալ բնական թվերը։

4; 6; 8; 9; 10; 12; 14; 15; 16; 18;

8. Գրիր մի քանի բացասական ամբողջ թիվ (հինգ hատ)։

-5; -6; -7; -8; -9

9. Գրիր մի քանի անկանոն կոտորակներ (հինգ hատ)։

5/4; 9/5; 7/5; 11/4; 3/2

10. Գրիր մի քանի խառը թիվ (հինգ hատ)։

1 1/2; 9 5/6; 5 2/3; 7 6/7; 6 5/9

11. Թիվը ներկայացրու երկու բացասական թվերի հարաբերության տեսքով.

21= -42/(-2) տես օրինակը
2,5 = -5/(-2)
33 = -66/(-2)
49 = -98/(-2)
810 = -810/(-1)
0,25 = -1/(-4)

12. Տասնորդական կոտորակները գրեք կոտորակի տեսքով
— 1,73 = — 173/100  տես օրինակը
2,5 = 25/10
0,82 = 82/10
11,729 = 11729/1000
-1,6 = -16/10
529,1 = 5291/10
-0,01 = -1/100
0,201 = 201/1000
12,3001 = 123001/10000

13. Կատարեք գործողությունները

2,1+0,5 = 2,6
12, 45+14, 34 = 26,76
1,69+1,31 = 3
25,12+1,305 = 26,425
-2+34 = 32
0,5×2 = 1
-36:0,5 = -72
-9+11-2 = 0
-83+83-2×5 =-10
13,4×2-26,8 = 0

14. Հաշվիր 10.000-ի

1%-ը = 100
10%—ը = 1000
25%—ը = 2500
50%- -ը = 5000
100%—ը = 10000

15. Ինչքա՞ն է  նկարում պատկերված մուգ վարդագույն պատկերի մակերեսը, եթե քառակուսու կողմը 11 է, իսկ շրջանի մակերեսը՝ 15։

11*11=121
3*15=45
121=76

Տրված բառերը վանկատի’ր և բոլոր հնարավոր ձևերով տողադարձի՛ր:

Գրավչություն — գը-րավչություն, գրավ-չություն, գրավչու-թյուն
ժողովրդական — ժո-ղովրդական, ժողո-վրդական, ժողովր-դական, ժողովրդա-կան
ճերմակաթև — ճեր-մակաթև, ճերմա-կաթև, ճերմակա-թև,
թևատարած — թե-վատարած, թևա-տարած, թևատա-րած
ուղևորություն — ու-ղևորություն, ուղե-վորություն, ուղևո-րություն, ուղևորու-թյուն
ավյուն — ա-վյուն

Տրված բառերը վանկատի՛ր:

Ա-նի-րա-կան
ա-նա-պա-հով
չոր-քո-տա-նի
հե-ռա-գը-րել
հե-տա-պըն-դում
տը-ձե-վու-թյուն
հա-րա-վա-րև-մը-տյան:

Փորձի՛ր բացատրել, թե ինչպե՞ս է կատարվել տրված բառերի տողադարձը:

Ան- օգուտ, ան- արվեստ, երկ-ոտանի, հյուսիս- արևելյան, նախ-օրոք, մանր-ատամ, բևեռ-աղվես:

Արմատը կամ ածանցը մնացել է, իսկ արմատը տողադարձվել։

Ուշադրություն դարձրու՛ տողադարձված բառերին և պարզի՛ր, թե ինչո՞ւ գաղտնվանկի ը-ն չի գրվում:

Սևա- գրել, մանրա- նկարչություն, մակա- գրություն, մանրա խնդիր, ակն- դետ, ակն- կալել, մանրա- պճեղ, հարցա- պնդում:

Գաղտնավանկ ը-ն չի գրվում, քանի որ այն վանկերում, որոնցով տողադարձվել են այս բառերը, գաղտնավանկ ը-ն չկա

1․Ընդհանուր գաղափար հնչյունի և տառի մասին,դրանց տարբերությունները։

2․Ձայնավոր և բաղաձայն հնչյունների դասակարգումը, բաղաձայնական եռաշար և երկշար համակարգերը։

Սովորողների հետ հետադարձ կապի միջոցով կներկայացնենք վերը նշված հնչյունաբանական երևույթները, դրանց գրագետ կիրառումը գրավոր և բանավոր խոսքում, ստորև ներկայացված գործնական աշխատանքների միջոցով կամրակայենք սովորածը։

 1 . Տրված բառերի մեջ մտնող հնչյունները գրի՛ր:

Օրինակ`

հարևան- հ, ա, ր, է, վ, ա, ն:

Յուրաքանչյուր — յ, ու, ր, ա, ք, ա, ն, չ, յ, ու, ր
Արհամարհել — ա, ր, հ, ա, մ, ա, ր, է, լ
Ակնդետ — ա, կ, ը, ն, դ, ե, տ
Լուսնկա — լ, ու, ս, ը, ն, կ, ա
Ուղևորվել — ու, ղ, է, վ, ո, ր, վ, է, լ
Երկաթյա — յ, է, ր, կ, ա, թ, յ, ա
Սեբաստիա — ս, է, բ, ա, ս, տ, յ, ա
Հիացմունք — հ, ի, յ, ա, ց, մ, ու, ն, ք

2. Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ:

ա, ու, ի, ը, է, օհնչյունները ձայնավորներ են:

Յ, մ, ն, լ, ր, ռ, վ, ղ, զ, ժ, բ, գ, դ, ձ, ջ հնչյունները ձայնեղ բաղաձայններ են:

Ֆ, խ, ս, շ, հ, պ, փ, կ, ք, տ, թ, ծ, ց, ճ, չ հնչյունները խուլ բաղաձայններ են:

3. Գրի՛ր տրված պայմաններին բավարարող հինգական բառ:

ա) Սկսվեն ձայնավորով և ավարտվեն խուլ բաղաձայնով:

Երամակ, ուլիկ, աղքատ, ամպ, այտ

բ) Սկսվեն ձայնավորով և ավարտվեն ձայնեղ բաղաձայնով:

Աստղ, երամ, ուլ, ագռավ, ամանոր

գ) Սկսվեն ձայնեղ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնավորով:

Բարդի, նռենի, ձիթենի, վայրի, լորենի

դ) Սկսվեն խուլ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնավորով:

Խնձորենի, տանձենի, սալորենի, ծիրանենի, ճոպանուղի

ե) Սկսվեն և ավարտվեն ձայնավորով:

Ինչևէ, ինչևիցե, երկաթե, ոսկի, եկեղեցի

Գրի՛ր տրված պայմաններին բավարարող հինգական բառ:

ա) Սկսվեն և ավարտվեն ձայնեղ բաղաձայնով:

Դդում, ժապավեն, ժամ, ձայն, բադ

բ)  Սկսվեն ձայնեղ բաղաձայնով և ավարտվեն խուլով:

Բութ, գավաթ, մատ, բախտ, ջրաչափ

գ) Սկսվեն և ավարտվեն խուլ բաղաձայնով:

Թութ, պատ, կառույց, տորթ, քաղցրավենիք

դ) Սկսվեն խուլ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնեղով:

Ցածր, ծանր, տանձ, թունդ, սար

5. Գրի՛ր թե նախորդ վարժության մեջ առաջադրված ո՞ր պահանջին է համապատասխանում տրված բառերից յուրաքանչյուրը:

Որակ — սկսվեն ձայնեղ բաղաձայնով և ավարտվեն խուլ բաղաձայնով
ոզնի — սկսվեն ձայնեղ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնավորով
երանգ — սկսվեն ձայնավորով և ավարտվեն ձայնեղ բաղաձայնով
եղևնի — սկսվեն և ավարտվեն ձայնավորով
տերև — սկսվեն խուլ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնեղ բաղաձայնով
ճանապարհ —
կաթսա — սկսվեն խուլ բաղաձայնով և ավարտվեն ձայնավորով
արոտ — սկսվեն ձայնավորով և ավարտվեն խուլ բաղաձայնով

• Հատ-հատ արտասանի՛ր տրված խուլ բաղաձայնները. ո՞ր շարքի հնչյունները կանվանես շնչեղ խուլ (պատասխանդ պատճառաբանի՛ր):
  
  Բ շարքի հնչյունները

Բ շարքը լրացրո՛ւ:

Ա.                    Բ.

 պ                     փ

 կ                       ք

տ թ

ծ ց

ճ չ

• Տրված հնչյունները բաժանի՛ր երեք շարքի և անվանի՛ր շարքերից յուրաքանչյուրը:

Բ, ծ, գ, փ, ճ, դ, պ, ձ, ջ, կ, ք, տ, թ, ց, չ:

• Բարձրաձայն արտասանի՛ր տրված հնչյունները (ուշադրությո՛ւն դարձրու լեզվիդ, շրթունքներիդ): Փորձի՛ր բացատրել, թե այս խմբավորումն ինչի՛ հիման վրա է կատարել:

1.  Մ, բ, փ — այս հնչյունները մենք արտասանում ենք շրթունքներով

2. Լ, ր, տ, զ, շ, թ, ձ, ծ, ց, ջ, չ — այս հնչյունները մենք արտասանում ենք լեզվով

3. Գ, կ, ք, խ — այս հնչյունները մենք արտասանում ենք կոկրդով

• Հետևյալ հնչյունները տեղադրի՛ր նախորդ վարժության շարքերում:

1․ ն, դ, ճ, ղ,

2․ պ

3․ վ, ֆ, ս, ժ, ո